Het plotse en voortijdig sterven van vissen in het aquarium wordt vaak door toxische invloeden uitgelokt. We mogen vermoeden dat het heengaan van vele aquariumvissen door giften veroorzaakt is.
Verleden maand hadden mijn ancistrussen weer een mooi nestje jongen. Na enkele weken waren ze uitgeschept in een uitzwemmer met bodemgrond, plantjes, goed gerijpte biologisch filter. Voeding met algtabletten, erwten, spirulinavlokken en verse komkommer, recht uit de serre.
Gedurende een maand ging alles goed, tot ze op een dag twee uur na de laatste voeding allemaal dood lagen. Wat kon daar de oorzaak van zijn?
De temperatuur was 22 °C. De waterparameters waren excellent. Ziekte kon ik niet opmerken, en ook volgens microscopisch onderzoek waren de dode vissen kerngezond. Enkele uren voordien waren ze nog springlevend en ze hadden een goede eetlust, hun laatste komkommer, daar vlogen ze op? De laatste komkommer?! En dan dacht ik terug aan een voorval vele jaren terug. Mijn aquarium mooi aangeplant, met een bont gezelschap van guppen, platy’s en danio’s, was toen ook op enkele uren volledig ontvolkt. Als jonge kerel was ik er de kop van in, nog meer toen ik besefte dat moeder de doodslag op haar geweten had. Het gebruik van een “onschadelijke” insectendodende spray in een afgesloten ruimte, waarin een aquarium met luchtpomp en uitstromer, was de oorzaak van dit drama. Sindsdien is de aanwezigheid van insecticiden onder hetzelfde dak als mijn aquaria (tot ergernis van mijn door muggen geteisterde echtgenote) niet bespreekbaar.
Het plotse en voortijdig sterven van vissen in het aquarium wordt vaak door toxische invloeden uitgelokt. We mogen vermoeden dat het heengaan van vele aquariumvissen door giften veroorzaakt is.
In de omgeving van het aquarium dienen we voorzichtig te zijn met het gebruik van allerlei giftige stoffen. Oplosmiddelen van verven (ook latex en acrylaatverven), lakken, beitsen en lijmen, schoonmaakmiddelen, insecticiden, tabaksrook en vele andere stoffen bedreigen het leven en de gezondheid van de vissen. Via het wateroppervlak of via de luchtsteentjes dringen deze stoffen vlot in het water.
Er zijn producten die in het aquarium zelf gevormd worden en verantwoording dragen voor acute en chronische intoxicaties. Ammoniak is toxischer naarmate de pH van het water hoger is. Nitriet verhindert het zuurstoftransport door zich met de hemoglobine in het bloed te binden. Zwavelwaterstof wordt in anaërobe omstandigheden gevormd in de bodem of in een stilstaande potfilter of bioloog. Daarom dienen filters continu te circuleren en moeten we dode vissen en slakken en overmatig voedsel zo spoedig mogelijk verwijderen.
We voegen ook wel eens stoffen toe aan het water. Niet alle vissen zijn even goed bestand tegen antiparasitaire medicaties. Deze middelen zijn steeds toxisch voor alle lagere dieren, zoals slakken, garnalen en kreeften. Ook andere medicaties zijn min of meer giftig. Gebruik ze dus enkel indien echt nodig en volg de gebruiksaanwijzing dan stipt: dosering, tussentijd, waterverversing,? Experten denken dat in liefhebbersaquaria meer vissen sterven ten gevolge van goedbedoelde toediening van geneesmiddelen dan er sterven door de ziekte zelf. Ook plantenmest, zelfs voor aquariumdoeleinden is niet onschuldig. Zelfs in normale dosis kunnen eieren en jonge visjes beschadigd worden door de chelatoren, dus niet in kweekbakken gebruiken. Voor volwassen vissen is er geen gevaar bij normale dosering. Bij overdosering kunnen de spoorelementen echter een negatieve invloed uitoefenen. Bij de waterverversing kan het op verschillende punten mis lopen: Vers leidingwater bevat chloor, dus liefst in emmer of aparte container laten staan en een tijdje beluchten. Toediening van waterbereidingsproducten kan helpen, maar ook hier in een apart recipiënt en in de correcte dosering. Af en toe nameten van het leidingwater geeft soms verrassende waarden, onder meer het nitraat durft wel eens met de (wettelijke) grens van 50 mg/l te flirten. Probeer de spiegel dan maar op visvriendelijk niveau te krijgen. Regenwater is ook niet zonder meer bruikbaar door de aanwezigheid van roet, zware metalen en vervuilende stoffen. Eerst filteren over filtreerpapier en actieve kool is noodzakelijk. Het gebruik van warm water uit een nieuwe boiler, of kort na de ontkalking van de boiler is sterk af te raden door de verhoogde aanwezigheid van koperionen. Door afzetting van een nieuw laagje ketelsteen ( kalk) in de leidingen verdwijnt dit risico na enkele weken gebruik. Het moet niet gezegd dat zepen en detergenten niet in een visbak horen. Gebruik dus de emmers waarmee je vers water aanbrengt enkel voor aquariumwater. En let erop dat ook de huisgenoten deze regel naleven.
Nieuwe watten dienen uitgespoeld te worden, kijk maar op het pak. In de aanmaak worden toevoegingen gebruikt die weliswaar niet tot acute sterfte leiden maar toch te vermijden zijn.
Evident moeten bij de aanmaak van achterwanden enkel veilige producten gebruikt worden. Deze stoffen moeten de tijd krijgen om volledig uit te harden en nadien gedurende enkele weken in water uitgeloogd worden, zodat geen stoffen meer vrijkomen.
Ook de sappen van sommige aquariumplanten zijn licht giftig. Hygrophila difformis, de vaantjesplant kan best buiten het aquarium getopt worden, zeker als je een grotere groep hebt staan.
Wat voeding betreft zijn vlokken en granulaten veilig, mits ze bewaard worden uit de buurt van detergenten, bestrijdingsmiddelen en dgl. Levend voer is een ideale voeding voor de vissen, maar we moeten toch opletten dat we geen gifstoffen uit de beken en plassen naar ons aquarium brengen. Kijk dus maar goed rond voor je in de kleiputten vlooien of rode vers begint te scheppen, de andere helft van de put is toch niet met afval opgevuld zeker? Ook bij de zelfbereiding van voeder of bij gebruik van voedingsmiddelen voor menselijke consumptie dient rekening gehouden te worden met eventuele gifstoffen. De komkommer waarvan sprake in de inleiding kwam uit een serre van een liefhebber, die zijn plantjes kort tevoren van de witte vlieg wou afhelpen met parathion, beter bekend als E 605 (in België verboden). De enorme eetlust van de jonge ancistrussen zorgde ervoor dat ze voldoende bestrijdingsmiddel binnen kregen om snel naar de ‘eeuwige algenvelden?’ te verhuizen. Ook groenten uit de veiling zijn niet vrij van residu, mijn visjes eten tegenwoordig biologisch. Sindsdien is komkommer (en andere groenten) niet meer gevaarlijk gebleken.
Moraal van het verhaal: let goed op voor je chemische stoffen van allerlei aard in en om het aquarium gebruikt, de vissen zijn soms gevoeliger dan we kunnen inschatten.
Ortwin Ledegen